Osmanlı eğitim kurumları islami eğitimlerinde başladığı yer olan medreselerdir. Osmanlı İmparatorluğu’nda medrese kurumu günümüzdeki ilkokul olan sıbyan mektebi ile beraber, ortaokul, lise ve üniversite eğitimlerinin verildiği ve islami ağırlıklı eğitimler sebebiyle de sadece Müslüman sınıfın alındığı eğitim kurumlarıdır. Medreselerde verilen eğitimlerin kalitesi o dönemin ulemaları tarafından islami koşullara uygun olup olmadığı denetlenmekteydi. Bu islam teşkilatlanması II.Mahmud’a kadar süregelmiştir. Daha sonrasında II.Mahmud zamanında memur sınıfının eğitimini üstlenen “Acemi Oğlanlar Ocağı” ve “Enderun Mektepleri” sıradan halkın eğitim alması için de “Sıbyan Mektepleri (İlk okul)” ve “Medreseler” kuruldu. İlk kurulan medrese ise İznik Orhaniye medresesidir. Bu medresede dönemin en tanınmış müderrisleri olan “Davud el-Kayserî, Taceddin-i Kürdi, Alaeddin Ali Esved” gibi isimler eğitim vermiştir.
Memur Yetiştirmek Amacıyla Açılan Eğitim Kurumları
Osmanlı eğitim kurumları içerisindeki Enderun Mektebi ilk olarak II.Murat zamanında Edirne Sarayı konumunda açılmıştır. Şimdiki anlamıyla Saray Üniversitesidir. Osmanlı Devleti’nin en önemli eğitim kurumudur. Bu kurumda Osmanlı’yı yönetecek üst derece idareciler, komutanlar, memurlar ve sanatkarlar Enderun mekteplerine gönderilirdi. Enderun mektebinde alınan dersler:
- Dini : Kuran-ı Kerim, tefsir, hadis, kelam
- Dil ve Edebiyat : Edebiyat, şiir, dilbilgisi, Arapça, Farsça
- Pozitif Bilim: Matematik, Coğrafya, Mantık
Acemioğlanlar ocağı Osmanlı Devleti Enderun içerisindeki öğrencileri ve kapıkulu ocağının ihtiyaç duyduğu askeri sınıfı eğitmekle görevli eğitim kurumudur. Acemioğlanlar ocağı öğrencileri genellikle Müslüman olmayan halktan 10-18 yaşındaki öğrenciler alınarak asker ya da saray içinde bürokratik işlemleri yürütmek için eğitilirlerdi.
Mekteb-i Mülkiye Apa (sivil yönetici) sınıfını yetiştirmek amacıyla açılan eğitim kurumudur. 1859 yılında Sultan Abdülmecit zamanında açılan Mekteb-i Mülkiye Cumhuriyet döneminde Ankara’ya taşınmıştır. Günümüzde “Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi” ismiyle eğitim vermeye devam etmektedir. Eğitim verilen bölümler:
- İktisat,
- İşletme,
- Maliye,
- Uluslararası İlişkiler,
- Çalışma Ekonomisi,
- Kamu Yönetimi ve
- Siyaset Bilimi
- Dârülmaârif
Darülmaarif (دار المعارف), Sultan Abdülmecit zamanında açılan Osmanlı döneminin Avrupa tarzında açtığı ilk eğitim kurumu özelliğini taşır. Tanzimat Dönemi ( 1839-1876) gelişmelerinden etkilenilerek memur yetiştirmek amacıyla, Avrupa usulü eğitimlerin verildiği kurumdur. İleri seviye eğitim teknikleri kullanılarak Darülfünun eğitim kurumuna öğrenci yetiştirme amacı bulunur. Osmanlı eğitim kurumlarında verilen klasik derslere ek olarak şu eğitimler bulunur:
- Aritmetik,
- Geometri,
- Felsefe,
- Astronomi,
- Coğrafya
- Mekteb-i Osmani
Osmanlı’dan Fransa’ya gönderilen askerler için Fransızca eğitimlerin verilmesini sağlayan 1857 yılında Paris’te kurulan okuldur. Mekteb-i Osmani eğitimlerinin başlamasına öncülük eden kişi Paris’te bulunan Osmanlı elçisi “Mehmed Cemil Paşa’dır.” Okulun yönetim kısmı Türk, öğretmenleri ise genellikle Fransız kökenli kişilerden oluşmaktaydı.
19.yy’da açılan bu mektebin amacı Osmanlı Devleti memurlarına yabancı dil öğretmektir. Bilinen açılış tarihi 1866 kapanış tarihi ise 1892’dir.
Askeri Alanda Eğitim Veren Kurumlar
III.Selim zamanında 1795 yılında kurulmuştur. Mühendislik alanında eğitimler veren kurumdur. Genel olarak haritacılık, gemi inşaatı ve inşaat mühendisliği konuları üzerinde eğitimler verilirdi.
1835 yılında açılan bu kurum II.Mahmud tarafından hazırlanan ferman üzerine kurulmuş ve askeri eğitimler vermekteydi. Kısa bir süre içerisinde kapanan kara harp okulları beş merkezde açılmıştır:
- Edirne
- Manastır
- Erzincan
- Şam
- Bağdat
Havacılık Alanında Eğitim Veren Okul
Balkan savaşlarında Osmanlı’nın yenilgi almasından sonra 1912 yılında Osmanlı havacılık sistemlerinin geliştirilmesi amacıyla Yeşilköy bölgesinde kurulmuş olan havacılık okuludur. Bu okulda eğitim veren ilk kişi Fransız pilot “Marki De Gois De Mezeyrac’dır.”
Tıbbi Eğitim Veren Okullar
II.Abdülhamit zamanında (1838) “Gülhane Seririyat Hastanesi” olarak faaliyetlerine başlamıştır. Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den mezun olan hekim askerler burada stajyer olarak eğitim almaktadır. 1908 yılında II.Meşrutiyetin ilan edilmesiyle birlikte askeri ve tıp okulları birleştirilerek İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi olarak 11 kişilik öğretim üyesiyle hizmete başlamıştır.
Bilinen diğer isimleri Tıphane ve Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’dir. Bu kurumun en önemli özelliği Türkiye’de açılan ilk tıp fakültesidir. Bu okuldan mezun olan 4 öğrencinin tıp yeterlilik sınavını geçmesiyle birlikte bu okul Avrupa standartlarına denk sayılmıştır.
Donanma Okulları
Osmanlı eğitim kurumları arasında donanma sınıfında bulunan bu okul 1773 tarihinde III.Mustafa zamanında kurulan ve tersane birliklerinin geliştirilmesi ve donanmaların güçlendirilmesi üzerine kurulmuş deniz sınıfı askerlerini eğiten bir kurumdur. Osmanlı döneminde tahta ve sıraların kullanıldığı ve kitapların basıldığı ilk okuldur. Eski adı “Deniz Harp Okulu’dur.”
Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından İstanbul’da kurulan askeri okuldur. “Hendese Odası” sınıfında eğitimler verilen bu okul I.Abdülhamit zamanında Mühendishane-i Bahri Hümayun” ismiyle eğitim vermeye devam etmiştir.
Sivil Halk İçin Açılan Eğitim Kurumları
Günümüzdeki ilkokul eğitim kurumlarıdır. Bilinen diğer isimleri:
- Dâru’t‐ta’lim,
- Dâru’l‐‘ilm,
- Muallimhâne,
- Mekteb,
- Mektephâne,
- Mahalle Mektebi,
- Taş Mekteb ve
- Mekteb‐i ibtidaiye’dir.
Camilerin ya da hayır kurumlarının yakınlarında açılan bu okulların öğretmenlerine muallim, yardımcı öğretmenlere kalfa, öğrencilerine ise talebe denilmektedir. Bu okullar mahallelerde olduğu için mahalle mektebi ismiyle sıkça telaffuz edilirdi. Okula başlama sınırı yoktu. Muallim ve ebeveynin ortak kararına göre okullara başlanır ve genel olarak 5-10 yaş aralığında eğitim alınırdı.
Osmanlı Devleti temel düşünce sisteminin aktarıldığı İslamiyet ağırlıklı eğitimler verilen okullardır. Medreselerde Akli ve Nakli Bilimler dersleri verilmekteydi. Nakli bilimler derslerinde genel anlamda İslamiyete ilişkin konular (tefsir, fıkıh, kelam) , akli bilimler ise Allah’ın varlığı ve dünya düzeni ile ilgili konuları kapsardı.
Darülkurra Kuran-ı kerim okumak (tecvid) üzerine kurulan medrese okullarıdır. Arapça ve Tilavet derslerinin verildiği bu okullara kuran ezberlemek için de gelinirdi.
- İptidai-İdadi Rüştiye
Günümüzdeki ilk ve orta dereceli okullara verilen isimdir. İptidai mektepleri sübyan mektepleri yerine açılan okullardı. İdadiler ise meslek okullarına öğrenci yetiştirmek amacı ile açılmıştır.
Darülfünunlar günümüzdeki üniversitelerdir. 1846 yılında açılan darülfünun 1933 yılı itibariyle İstanbul Üniversitesi ismini almıştır.
Darüşşafaka parasız ve yatılı olarak eğitim veren okul anlamına gelmektedir. Sözlük anlamı olarak Şefkat Yuvası karşılığına gelir. Bu okul annesini ya da babasını kaybetmiş yeteneği olan fakat maddi anlamda okuma güçlüğü çeken öğrencilere hizmet verme amacı güder. Fransa’da bulunan “Prytanéé Militarie De La Fleshe” kurumundan örnek alınarak Avrupai tarzda kurulmuştur.
1870 yılında Osmanlı Devleti’nde açılan bu okulun temel amacı ilk ve orta dereceli kız okullarına öğretmen yetiştirmektir. Osmanlı Devleti üzerinde kızların eğitim görmesi amacıyla ilk iptidai ve idadi(ilk ve ortaokul) mektepleri 1858 yılında faaliyete geçti.
1892 tarihinde II.Abdülhamid tarafından açılmış okuldur.İsminden de anlaşılacağı üzere aşiret sisteminin hakim olduğu bölgeleri kontrol edebilmek amacıyla aşiret reislerinin çocukları alınarak Osmanlı kültürü baz alınarak yetiştirilir saray ve devlete bağlılıklarını sağlamak için açılan eğitim kurumudur. Mektebe alınan öğrenciler genellikle:
- Halep,
- Bağdat,
- Suriye,
- Musul,
- Basra,
- Diyarbakır,
- Trablusgarp illerinden
- Kudüs,
- Bingazi ve
- Zur sancaklarındaki seçkin ailelerin 12-16 yaş aralığındaki çocukları alınmıştır.
Yorum Gönder
Yorumunuzu Girin...